Noch nicht am Ende - Der Latein-Podcast

In der neuesten Folge setzen wir das Thema der letzten Folge fort und beschäftigen uns weiter mit Lucans de bello civili. Doch dieses Mal geht es dabei um die zentrale Schlacht des Epos, das Aufeinandertreffen von Caesar und Pompeius bei Pharsalos. Welche Rolle spielen die beiden Emotionen Furcht und Hoffnung im Schlachtverlauf und wie werden vor allem die republikanischen Soldaten charakterisiert? Luc. 7,82-83 vibrant tela manus, vix signa morantia quisquam | exspectat: propera, ne te tua classica linquant. Luc. 7,101-107: Belli pars magna peracta est | his, quibus effectum est, ne pugnam tiro paveret, | si modo virtutis stimulis iraeque calore | signa petunt. multos in summa pericula misit | venturi timor ipse mali. Fortissimus ille est | qui, promptus metuenda pati, si comminus instent, | et differre potest. Luc. 151-167: non tamen abstinuit venturos prodere casus | per varias Fortuna notas. nam, Thessala rura | Cum peterent, totus venientibus obstitit aether | [inque oculis hominum fregerunt fulmina nubes.] | Adversasque faces immensoque igne columnas | Et trabibus mixtis avidos typhonas aquarum | Detulit atque oculos ingesto fulgure clausit; | Excussit cristas galeis capulosque solutis | perfudit gladiis ereptaque pila liquavit, | aetherioque nocens fumavit sulpure ferrum; | nec non innumero cooperta examine signa | vixque revulsa solo maiori pondere pressum | signiferi mersere caput rorantia fletu | usque ad Thessaliam Romana et publica signa. | admotus superis discussa fugit ab ara | taurus et Emathios praeceps se iecit in agros, | nullaque funestis inventa est victima sacris. Luc. 7,214-223: Miles, ut adverso Pheobi radiatus ab ictu | descendens totos perfudit lumine colles, | non temere inmissus campis: stetit ordine certo | infelix acies. cornus tibi cura sinistri, | Lentule, cum prima, quae tum fuit optima bello, | et quarta legione datur. tibi, numine pugnax | adverso Domiti, dextri frons tradita Martis. | at medii robur belli fortissima densant | agmina, quae Cilicum terris deducta tenebat | Scipio, miles in hoc, Libyco dux primus in orbe. Luc. 7,337-341 vidit ut hostiles in rectum exire catervas | Pompeius nullasque moras permittere bello | sed superis placuisse diem, stat corde gelato | attonitus; tantoque duci sic arma timere | omen erat. Premit inde metus, totumque per agmen | sublimi praevectus equo „quem flagitat“ inquit | vestra diem virtus, finis civilibus armis, | quem quaesistis, adest. totas effundite vires: | extremum ferri superest opus, unaque gentis | hora trahit. Luc. 7,376-382: si quis post pignora tanta | Pompeio locus est, cum prole et coniuge supplex, | imperii salva si maiestate liceret, | volverer ante pedes. Magnus, nisi vincitis, exul, | ludibrium soceri, vester pudor, ultima fata | deprecor ac turpes extremi cardinis annos, | ne discam servire senex Luc. 7,492-449 Pompei densis acies atipata catervis| iunxerat in seriem nexis umbonibus arma, | vixque habitura locum dextras ac tela movendi | constiterat gladiosque suos conpressa timebat

In der aktuellen Folge widmen wir uns mal wieder der Königsdisziplin der römischen Dichtkunst: dem Epos. Doch nachdem wir uns bereits zwei mal mit Vergild Aeneis und damit mit dem Gründungsmythos befasst haben, geht es dieses um Lucans Sicht auf den Sturz der res publica. Wie der Dichter darüber und über Caesar schreibt, erfahrt ihr in der aktuellen Folge. Luc. 1,1-8 Bella per Emathios plus quam civilia campos iusque datum sceleri canimus, populumque potentem in sua victrici conversum viscera dextra cognatasque acies, et rupto foedere regni certatum totis concussi viribus orbis in commune nefas, infestisque obvia signis signa, pares aquilas et pila minantia pilis. quis furor, o cives, quae tanta licentia ferri? Luc. 1,33-45 quod si non aliam venturo fata Neroni invenere viam magnoque aeterna parantur regna deis caelumque suo servire Tonanti non nisi saevorum potuit post bella gigantum, iam nihil, o superi, querimur; scelera ipsa nefasque hac mercede placent. diros Pharsalia campos inpleat et Poeni saturentur sanguine manes, ultima funesta concurrant proelia Munda, his, Caesar, Perusina fames Mutinaeque labores accedant fatis et quas premit aspera classes Leucas et ardenti servilia bella sub Aetna, multum Roma tamen debet civilibus armis quod tibi res acta est. Luc. 2, 241 - 250; 277-292 [...] farique his vocibus orsus: ‘omnibus expulsae terris olimque fugatae virtutis iam sola fides, quam turbine nullo excutiet fortuna tibi, tu mente labantem derige me, dubium certo tu robore firma. namque alii Magnum vel Caesaris arma sequantur, dux Bruto Cato solus erit. pacemne tueris inconcussa tenens dubio vestigia mundo, an placuit ducibus scelerum populique furentis cladibus inmixtum civile absolvere bellum? [...] pars magna senatus et duce privato gesturus proelia consul sollicitant proceresque alii; quibus adde Catonem sub iuga Pompei, toto iam liber in orbe solus Caesar erit. quod si pro legibus arma ferre iuvat patriis libertatemque tueri nunc neque Pompei Brutum neque Caesaris hostem, post bellum victoris habes.’ sic fatur; at illi arcano sacras reddit Cato pectore voces. ‘summum, Brute, nefas civilia bella fatemur, sed quo fata trahunt virtus secura sequetur. crimen erit superis et me fecisse nocentem. sidera quis mundumque velit spectare cadentem expers ipse metus? quis, cum ruat arduus aether, terra labet mixto coeuntis pondere mundi, complossas tenuisse manus? Luc. 3,399-408; 421-439 lucus erat longo numquam violatus ab aevo obscurum cingens conexis aera ramis et gelidas alte summotis solibus umbras. hunc non ruricolae Panes nemorumque potentes Silvani Nymphaeque tenent, sed barbara ritu sacra deum; structae diris altaribus arae omnisque humanis lustrata cruoribus arbor. siqua fidem meruit superos mirata vetustas, illis et volucres metuunt insistere ramis et lustris recubare ferae; [...] non illum cultu populi propiore frequentant sed cessere deis. medio cum Phoebus in axe est aut caelum nox atra tenet, pavet ipse sacerdos accessus dominumque timet deprendere luci. hanc iubet inmisso silvam procumbere ferro; nam vicina operi belloque intacta priore inter nudatos stabat densissima montis. sed fortes tremuere manus, motique verenda maiestate loci, si robora sacra ferirent, in sua credebant redituras membra securis. inplicitas magno Caesar torpore cohortes ut vidit, primus raptam librare bipennem ausus et aeriam ferro proscindere quercum effatur merso violata in robora ferro ‘iam nequis vestrum dubitet subvertere silva credite me fecisse nefas’. tum paruit omnis imperiis non sublato secura pavore turba, sed expensa superorum et Caesaris ira. Intro: Don't Feel (So Low) by Mid-Air Machine (Free Music Archive)(CC BY-SA)

In unserer neuen Folge werfen wir einen Blick in Sallusts erstes Werk de Catilinae coniuratione und reden darüber, wie der Autor die Geschehnisse der Verschwörung von 63 v. Chr. in seiner Monographie darstellt, wie Catilina und andere Persönlichkeiten charakterisiert werden und worauf man achten muss, wenn man sich mit diesem Werk auseinandersetzt. Textstellen: (5) L. Catilina, nobili genere natus, fuit magna vi et animi et corporis, sed ingenio malo pravoque. Huic ab adulescentia bella intestina, caedes, rapinae, discordia civilis grata fuere ibique iuventutem suam exercuit. Corpus patiens inediae, algoris, vigiliae supra quam quoiquam credibile est. Animus audax, subdolus, varius, quoius rei lubet simulator ac dissimulator, alieni appetens, sui profusus, ardens in cupiditatibus; satis eloquentiae, sapientiae parum. Vastus animus immoderata, incredibilia, nimis alta semper cupiebat. Hunc post dominationem L. Sullae lubido maxuma invaserat rei publicae capiundae; neque id quibus modis adsequeretur, dum sibi regnum pararet, quicquam pensi habebat. Agitabatur magis magisque in dies animus ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, quae utraque iis artibus auxerat, quas supra memoravi. Incitabant praeterea corrupti civitatis mores, quos pessuma ac divorsa inter se mala, luxuria atque avaritia, vexabant. Res ipsa hortari videtur, quoniam de moribus civitatis tempus admonuit, supra repetere ac paucis instituta maiorum domi militiaeque, quo modo rem publicam habuerint quantamque reliquerint, ut paulatim immutata ex pulcherruma atque optuma pessuma ac flagitiosissuma facta sit, disserere. (14) In tanta tamque corrupta civitate Catilina, id quod factu facillumum erat, omnium flagitiorum atque facinorum circum se tamquam stipatorum catervas habebat. Nam quicumque inpudicus, adulter, ganeo manu, ventre, pene bona patria laceraverat quique alienum aes grande conflaverat, quo flagitium aut facinus redimeret, praeterea omnes undique parricidae, sacrilegi, convicti iudiciis aut pro factis iudicium timentes, ad hoc, quos manus atque lingua periurio aut sanguine civili alebat, postremo omnes, quos flagitium, egestas, conscius animus exagitabat, ii Catilinae proxumi familiaresque erant. Quod si quis etiam a culpa vacuus in amicitiam eius inciderat, cotidiano usu atque illecebris facile par similisque ceteris efficiebatur. Sed maxume adulescentium familiaritates adpetebat: eorum animi molles etiam et fluxi dolis haud difficulter capiebantur. Nam ut cuiusque studium ex aetate flagrabat, aliis scorta praebere, aliis canes atque equos mercari; postremo neque sumptui neque modestiae suae parcere, dum illos obnoxios fidosque sibi faceret. (54) Igitur iis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere, magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii. Caesar beneficiis ac munificentia magnus habebatur, integritate vitae Cato. Ille mansuetudine et misericordia clarus factus, huic severitas dignitatem addiderat. Caesar dando, sublevando, ignoscundo, Cato nihil largiundo gloriam adeptus est. In altero miseris perfugium erat, in altero malis pernicies. Illius facilitas, huius constantia laudabatur. Postremo Caesar in animum induxerat laborare, vigilare; negotiis amicorum intentus sua neglegere, nihil denegare, quod dono dignum esset; sibi magnum imperium, exercitum, bellum novum exoptabat, ubi virtus enitescere posset. At Catoni studium modestiae, decoris, sed maxume severitatis erat; non divitiis cum divite neque factione cum factioso, sed cum strenuo virtute, cum modesto pudore, cum innocente abstinentia certabat; esse quam videri bonus malebat: ita, quo minus petebat gloriam, eo magis illum sequebatur.

Wir kehren mal wieder zu unseren Anfängen zurück und widmen uns einem philosophischen Werk Ciceros. Dabei geht es heute um de re publica. Aber neben dem Inhalt und dem unmittelbaren Kontext des Werkes schauen wir uns heute auch einmal die bewegte Überlieferungsgeschichte dieses lange Zeit verloren geglaubten Werkes an. A. Der Staat (1. 39) 'Est igitur,' inquit Afrcanus, 'res publica res populi, populus autem non omnis hominum coetus quoquo modo congregatus, sed coetus multitudinis iuris consensu et utilitatis communione sociatus. Eius autem prima causa coeundi est non tam inbecillitas quam naturalis quaedam hominum quasi congregatio; non est enim singulare nec solivagum genus hoc, sed ita generatum ut ne in omnium quidem rerum affluentia. (1.41) Omnis ergo populus, qui est talis coetus multitudinis, qualem exposui, omnis civitas, quae est constitutio populi, omnis res publica, quae ut dixi populi res est, Consilio quodam regenda est, ut diuturna sit. Id autem consilium primum semper ad earn causam referendum est quae causa genuit civitatem. B. Demokratie (1.47) et talis est quaeque res publica, qualis eius aut natura aut voluntas qui illam regit. itaque nulla alia in civitate, nisi in qua populi potestas summa est, ullum domicilium libertas habet; qua quidem certe nihil potest esse dulcius, et quae si aequa non est ne libertas quidem est. qui autem aequa potest esse - omitto dicere in regno, ubi ne obscura quidem est aut dubia servitus, sed in istis civitatibus in quibus verbo sunt liberi omnes? ferunt enim suffragia, mandant inperia magistratus, ambiuntur, rogantur, sed ea dant [magis] quae etiamsi nolint danda sint, et quae ipsi non habent unde alii petunt; sunt enim expertes imperii, consilii publici, iudicii delectorum iudicum, quae familiarum vetustatibus aut pecuniis ponderantur. C. Monarchie (1.50) Scipio: „ceteras vero res publicas ne appellandas quidem putant iis nominibus quibus illae sese appellari velint. cur enim regem appellem Iovis optimi nomine hominem dominandi cupidum aut imperii singularis, populo oppresso dominantem, non tyrannum potius? tam enim esse clemens tyrannus quam rex inportunus potest: ut hoc populorum intersit utrum comi domino an aspero serviant; quin serviant quidem fieri non potest. D. Die gemischte Verfassung (1.69) Quod ita cum sit, tribus primis generibus longe praestat mea sententia regium, regio autem ipsi praestabit id quod erit aequatum et temperatum ex tribus primis rerum publicarum modis. placet enim esse quiddam in re publica praestans et regale, esse aliud auctoritati principum inpartitum ac tributum, esse quasdam res servatas iudicio voluntatique multitudinis. haec constitutio primum habet aequabilitatem quandam [magnam], qua carere diutius vix possunt libe|ri, deinde firmitudinem, quod et illa prima facile in contraria vitia convertuntur, ut exsistat ex rege dominus, ex optimatibus factio, ex populo turba et confusio; quodque ipsa genera generibus saepe conmutantur novis, hoc in hac iuncta moderateque permixta constitutione rei publicae non ferme sine magnis principum vitiis evenit. E. Die Belohung für den gerechten Staatsdiener (6.13) „Sed quo sis, Africane, alacrior ad tutandam rem publicam, sic habeto: Omnibus, qui patriam conservaverint, adiuverint, auxerint, certum esse in caelo definitum locum, ubi beati aevo sempiterno fruantur. Nihil est enim illi principi deo, qui omnem mundum regit, quod quidem in terris fiat, acceptais quam concilia coetusque hominum iure sociati, quae civitates appellante; harum rectores et conservatores hinc profecti hue revertuntur.“ _________________________________ Musik Intro und Outro: Don't Feel (So Low) by Mid-Air Machine (Free Music Archive)(CC BY-SA)