XV. Kalendārium Rōmānum

Cornēlius suō Sextō fīliō kalendārium mōnstrat: “Ecce
kalendārium Rōmānum, Sexte, cum nōminibus mēnsium et numerō
diērum. Annus tōtus quot mēnsēs et quot diēs habet?”


Sextus: “Duodecim mēnsēs et trecentōs sexāgintā quīnque
diēs.”


Cornēlius: “Hoc est kalendārium novum. In kalendāriō
Rōmānō antīquissimō numerus mēnsium erat decem tantum, non
duodecim. Tunc mēnsis annī prīmus erat Mārtius, id est
initium vēris; ante Mārtium hiems erat sine nōmine mēnsium.
Ergō necesse erat annō dare duōs novōs mēnsēs: Iānuārium
et Februārium. Quam longus est mēnsis Iānuārius?”


Sextus: “Iānuārius ūnum et trīgintā diēs longus est.”


Cornēlius: “Quī mēnsis brevissimus est?”


Sextus: “Februārius, quī duodētrīgintā tantum diēs habet.”


Cornēlius interrogat: “Quī diēs annī brevissimus est?”


Sextus nōn respondet, neque enim diēs nōmināre potest.


Cornēlius: “Diēs brevissimus – et nox longissima – est ante
diem octāvum kalendās Iānuāriās. Diēs longissimus – et nox
brevissima – ante diem octāvum kalendās Iūliās est. Eō diē
sōl altissimus est in caelō. Diēs et hōrae longiōrēs sunt
aestāte quam hieme et breviōrēs hieme quam aestāte.”


Sextus: “Quid? Nōnne tōtō annō aequae sunt hōrae?”


Cornēlius: “Tōtō annō, et aestāte et hieme, diēs in
duodecim hōrās dīviditur, ergō hōrae diēī longiōrēs sunt
aestāte quam hieme.”


Sextus: “Aestāte diēs et hōrae nōn sōlum longiōrēs, sed
etiam calidiōrēs sunt. Quī mēnsis annī calidissimus est?”


Cornēlius: “Mēnsis annī calidissimus est Iūlius, et Augustus
prope tam calidus est quam Iūlius. Iī duo mēnsēs nōn ā
deīs, sed ab hominibus nōminantur: Iūlius ā Iūliō Caesare
et Augustus ā Caesare Augustō. Ante tempora Iūliī Caesaris et
Caesaris Augustī nōmina eōrum mēnsium erant ‘Quīntīlis’ et
‘Sextīlis’ ā numerīs ‘quīntō’ et ‘sextō’, quia in
kalendāriō antīquō mēnsis prīmus erat Mārtius; Iūlius
igitur mēnsis quīntus erat et Augustus mēnsis sextus.”


Sextus: “Etiam praenōmina sunt ‘Quīntus’ et ‘Sextus’. Mēnsis
Sextīlis igitur nōminātur ā meō praenōmine ‘Sextō’ et
Quīntīlis ā praenōmine amīcī meī ‘Quīntī’! Cūr numerī
sunt praenōmina nostra?”


Cornēlius: “In familiīs antīquīs magnus numerus erat
līberōrum, ergō fīliō quīntō nōmen erat ‘Quīntus’ et
fīliō sextō ‘Sextus’. Nunc, quia paucī sunt līberī, etiam
fīliō prīmō aut secundō praenōmen datur ‘Quīntus’, ut
fīliō Iūliī secundō, aut ‘Sextus’, ut fīliō meō prīmō.”


Sextus gaudet quod patrī eius nōn sex fīliī sunt, sed ūnus
tantum!