Ön Çapraz Bağ Yaralanması

Giriş Diz ekleminde spor ilişkili yaralanmalarda sık görülen ve
sporda oldukça medyatik yer bulan ön çapraz bağ yaralanması,
30-80/100.000 prevelansa sahiptir​1​. Özellikle genç sporcularda
daha sık görülen ön çapraz bağ yaralanması diz travmalarının
%40-50'sini oluşturmaktadır​2​. Birçok spor dalında görülebilmesine
karşın daha çok futbol ve kayak risk arttıran sporlar olarak öne
çıkmaktadır. Konservatif ve cerrahi tedavi yöntemlerinin
gelişmesiyle yönetilmesi daha kolay hale gelen ön çapraz bağ
yaralanması, yakın geçmişte sporcuların kariyerlerini sonlandıran
bir travma olarak nitelendirilmekteydi. Günümüzde ön çapraz bağ
yaralanması geçiren sporcular gelişmiş tedavi yöntemleriyle
ortalama 6-12 ay arasında sahalara geri dönmektedir. Anatomi Kısaca
anatomisinden bahsedecek olursak ön çapraz bağ yaklaşık 35 mm
uzunluğunda intraartiküler bir bağdır​3​. Lateral femoral kondilin
medial duvarından başlar ve diz eklemini anterior ve medial şekilde
çaprazlayarak tibial artiküler yüzeye yapışır. 2 adet yapıya
ayrılan ön çapraz bağ tibial yüzeydeki yapışma noktasına göre
anteromedial ve posteromedial olarak isimlendirilir​4​. Ön çapraz
bağ popliteal arterin dalı olan geniküler arter tarafından
beslenmektedir. İnnervasyonu ise tibial sinir dalı olan posterior
artiküler sinir tarafından gerçekleştirilir​5​. Diz Anatomi Ön
Çapraz Bağ Mekanizması Ön çapraz bağın primer görevi dizin
anteroposterior stabilitesini sağlamaktır. Tek başına dizin
anterior translasyonunun %86’sına karşı koymaktadır. Bir diğer
fonksiyonu ise dizin varus, valgus ve anterolateral düzlemdeki
rotasyonel hareketlerini sınırlamaktır​6​. Daha önce bahsedildiği
gibi iki adet yapıdan oluşan ön çapraz bağ; anteromedial ve
posterolateral yapıları dizin fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri
ile uzunluklarını değiştirmektedir. Anteromedial ön çapraz bağ diz
fleksiyonu sırasında maksimum uzunluk ve gerilime sahipken;
posterolateral ön çapraz bağ tam ekstansiyonda iken maksimum
uzunluk ve gerilime sahiptir. Ön çapraz bağ sık görülen travma
mekanizması Travma Mekanizması ve Klinik Akut diz travması
durumunda sporcular genellikle ön çapraz bağ yaralanması
geçirdiklerinde dizlerinde ani bir boşluk hissi hisseder ve ‘pop’
şeklinde tarif edilen yırtılma sesi duyarlar. Her ne kadar ön
çapraz bağ yaralanması görülen sporda sessiz bir ortam yakalamak
oldukça zor olsa da literatürde sessiz bir ortamda yakın çevre
tarafından da bu sesin duyulabileceği belirtilmektedir. Ön çapraz
bağ yaralanması yaşayan sporcu yaşadığı ağrı nedeniyle oyuna devam
edemez ve dakikalar için travmatize dizde hemartroz gelişir.
Literatürde görülen bazı vakalarda da olduğu gibi bazen hemartroz
gelişmesi 12 saate kadar uzayabilir​7​. Hemartroz görülmesi ve
yaralanma mekanizması yüksek ihtimalle ön çapraz bağ yaralanmasını
öngördürse de menisküs yaralanmaları, patellar dislokasyon ve
fraktürlerde de görülebilmektedir​8​. Diz travmalarında gözden
kaçabilen patolojilerle ilgili sitemizdeki daha önceki yazıya
buradan ulaşabilirsiniz. Sıklıkla sportif aktivitelerde görülen ön
çapraz bağ yaralanmaları mekanizma olarak daha sık temassız
yaralanmalarla oluşurken direkt temas sonrası da oluşabilmektedir.
Temassız olarak gelişen ön çapraz bağ yaralanmalar sıklıkla hızlı
yön değiştirme ve hızın aniden kesilmesi ile oluşmaktadır. Yine
pivot hareketi sonrası ve sıçrama sonrası tek ayak üzerine düşme
ile de yaralanma görülebilmektedir. Buradaki en önemli nokta ön
çapraz bağ yaralanmalarının çoğunun ayak tabanının yer ile teması
sonrası meydana gelmesidir​8​. Direkt temas ile gelişen ön çapraz
bağ yaralanmaları sıklıkla ayak tabanının yer ile teması sonrası
aynı dizin lateraline alınan ve dizi valgusa zorlayan bir darbe ile
oluşmaktadır. Darbenin şiddetine göre eş zamanlı iç yan bağ
zedelenmesi de meydana gelebilmektedir. Temas ile oluşan bir diğer
travma çeşidi ise dizin ön tarafından alına bir darbe ve sonrasında
gelişen hiperekstansiyondur.