Aksiyon Dolu Nöbetlerin Vazgeçilmezi: Presipite (Hızlı) Doğum ve Yönetimi

Sanırım bir acilciyi doğum eylemi başlamış ve eylemin acil serviste
sonlanacağı net öngörülen, yakınları da kendisi de çığlık çığlığa,
üstelik resüsitasyon odasının en zamansız anını yakalamış bir gebe
kadar strese sokacak nadir durum vardır; en azından benim klinik
pratiğimde bu böyle… İnsanoğlu sonucunu öngöremediği şeylerden
korkar çünkü, her ne kadar tüm canlılarda olduğu gibi bizim türümüz
için de doğum eylemi kendiliğinden ve sorunsuz şekilde gerçekleşen
bir süreç gibi gözükse de (doğumların sadece %1’i kritik
resüsitatif müdahale gerektirir​1​), eğer bir gebe acil serviste
doğuracak şekilde, nöbetin tam orta yerinde başvuruyorsa;
komplikasyon olasılığı, maternal ve fetal morbidite ve mortalite
insidansı maalesef ki artmakta… Anne ve bebek ölümlerini
önleyebilmek için ise acil servis hekimleri olarak maternal ve
neonatal resüsitasyon prosedürlerine hakim olmamız şart. Gebe hasta
deneyimimiz ihtisas sırasında sadece bir aylık kadın doğum
rotasyonu pratiği ile sınırlı iken, mecburi hizmet kapsamında
atandığımız acil servislerin çoğunda gebe ve yenidoğanların hasta
popülasyonunun azımsanmayacak bir yüzdesini kapsaması, bir anda
gelen "ama biz gebe ve çocuk bakmıyorduk ki!" paniğine sebep
olurken, hele bir de ilk nöbetinizin 2. saatinde doğum eylemi yeşil
alanda kayıt sırası beklerken başlayan ve evdekilerle birlikte 8.
çocuğuna gebe bir kadını olduğu yerde doğurtmanız gerektiğinde,
"vakit evrende obstetri üzerine yazılmış ne kadar kaynak varsa
hepsini tek solukta okuma vaktidir!" motivasyonuyla sakinlemek
mümkün. İşinizi kolaylamak adına bu yazımda, acil serviste komplike
olmayan normal bir doğum eylemini nasıl yöneteceğimizden ve işin
maternal kısmından bahsetmeye çalışacağım. Neonatal kısmı için
halihazırda AHA 2020 kılavuzunun neonatal resüsitasyon bölümünün
geniş özeti olarak Su İzel Sesigür'ün düzenlediği yazısından
faydalanabilirsiniz. Giriş WHO istatistikleri diyor ki​2​, 2000'li
yılların başından 2017'ye maternal ve fetal mortalite oranları
yaklaşık %38 oranında azalmakla birlikte, halen hedeflenen
yüzdelere ulaşılabilmiş değil; üstelik ölümlerin çoğunluğunu
(yaklaşık %75) doğum sırası komplikasyonlar, enfeksiyonlar,
postpartum hemorajiler, pre-eklampsi, eklampsi ve abortuslar gibi
önlenebilir sebepler oluşturmakta. Elbette tahmin ettiğiniz üzere
en yüksek maternal mortalite oranları, gelişmemiş ve gelişmekte
olan ülkelerde görülmekte… Günümüz Türkiye’sinde, büyüyen göçmen
sorunuyla birlikte, hastane dışında ve acil servislerde gerçekleşen
doğumların oranlarının giderek artmakta olduğu aşikar. Kendi
istatistiklerimizden bahsedecek olursam, çalıştığım kurumda her
nöbet mutlaka en az bir presipite (hızlı) doğum vakası acil
servisimizde yönetiliyor. Presipite (hızlı) doğum nedir? Doğum
eyleminin 3 saatten daha kısa sürede doğumun gerçekleşmesiyle
sonlanması presipite (hızlı) doğum olarak tanımlanmaktadır.​3​
Presipite doğumlar, koryoamniyonit, hipertansiyon, yasadışı madde
kullanımı gibi, gebelik komplikasyonlarıyla tetiklenebilir. Daha
kötüsü, kritik travma ve maternal kardiyak arrest gibi resüssitatif
durumlar, perimortem sezaryen ile gerçekleşen acil servis doğumları
ile sonuçlanabilir.​4​ 2015 CDC (Centers for Disease Control and
Prevention) verilerine göre Amerika'da presipite doğumların oranı
yaklaşık %3 olarak kaydedilmiştir.​4​ Kimler risk altındadır​4,5​?
Takipsiz gebelerGöçmenlerİl/bölgeye seyahat ile gelenlerKayıt
dışı/istenmeyen gebeliklerMultiparlar (doğum kanalı direncinde
kümülatif düşüş nedeniyle risk oluşturur)Maternal yaşı ileri
olanlar (perimenapozal dönemde farkında olunmayan gebelikler doğum
eylemi ile tanı alabilir)Maternal yaşı küçük olanlar, preterm
doğumlarAğrı duyusu eşiğinin yüksek olması Normal doğum eylemi
(labor) ve evreleri Doğum eylemi (labor), yeterli sıklıkta ve
yoğunlukta, tekrarlayan uterus kasılmalarının progresif servikal
efasman (silinme) ve dilatasyona neden olduğu ve infantın,
plasentanın ve tüm zarların doğumuyla sonlanan sürece denir. ...