Spor Yaralanmalarında PRP Tedavisi

Bu soğuk kış gününde belki de spordan biraz olsun uzaklaştığımız bu
zamanlarda, sizlerle yeniden bir spor travmalarına yaklaşım
yazısıyla karşınızdayım. Önceki yazılardan farklı olarak bugün
travma çeşitlerinden çok tedavi modalitelerinden biri olan PRP
tedavisi hakkında bilginlendirme yapmak amacındayım. Sosyal medya
üzerinden yapmış olduğum ankete katılımlarınız için hepinize
teşekkür ederim. Ankette de görüldüğü üzere yazımızın konusu olan
PRP hakkında çok fazla bilgimizin olmamasıyla birlikte acilci.net'e
olan güven bizleri gururlandırmaktadır. Bilinenleriyle ve
bilinmeyenleriyle gelin hep birlikte PRP’yi tanıyalım. Keyifli
okumalar ve bizzat seslendirdiğim podcast ile takip etmek için
keyifli dinlemeler. Kahveler hazırsa başlayalım. Giriş PRP
(trombositten zengin plazma); tendon, bağ, kıkırdak ve kemik dokuyu
içeren spor yaralanmalarının tedavisinde kullanılan biyolojik bir
tedavi yöntemidir​1​. PRP hastadan alınan tam kanın santrifüje tabi
tutularak trombosit içeriği yoğunlaştırılmış plazma komponenti
olarak tanımlanmaktadır​2​. İlk olarak 1950 yılında oral ve
maksillofasiyal cerrahi tedavilerinde kullanılmaya başlanmıştır​3​.
Sonraki yıllarda ise kemik ve yumuşak doku yaralanmalarında da
uygulanması yaygınlaşmıştır​4​.  Bu tedavinin spora geri
dönüşü hızlandırdığı düşünülerek elit sporcularda akut kas ve bağ
doku yaralanmalarında kullanılmaktadır. Bu avantaj nedeniyle
aslında Dünya Dopingle Mücadele Ajansı (WADA) 2010 yılında PRP
tedavisini yasaklı listeye dahil etmiş fakat daha sonra 2011
yılında listeden çıkarmıştır​5​. Son dönem yapılan çalışmalar,
medyanın ilgisi ve sporcularda yaygın kullanımı nedeniyle PRP
uygulamaları giderek artmıştır. Neden PRP? Aslında bu başlığın adı
neden trombosit olarak ta düzenlenebilir. Çünkü artık hepimiz
biliyoruz ki PRP dediğimiz tedavi trombosit kökenli bir biyolojik
tedavi yöntemidir. Peki trombositin yara iyileşmesindeki rolü
nedir? Trombositler megakaryositlerin parçalanmasıyla elde edilen
ve iyileşme sürecinin ilk günlerinde en erken pik yapan periferik
kandaki hücrelerdir​6​. Trombositler dokuların yenilenmesi de dahil
olmak üzere onarım sürecini düzenleyen yüksek konsantrasyonda
sitokin ve bir grup büyüme faktörünün kaynağıdır​7​. Bu faktörlerin
başlıcaları şunlardır: IGF-1, TGF-B, PDGF, VEGF ve b-FGF.
Trombositlerdeki dens granüllerde bulunan serotonin, adenozin,
dopamin, kalsiyum, histamin, ADP, ATP ve katekolamin de doku
yenilenmesinde rol alırlar​8​. PRP Nasıl Hazırlanır?  Tam
kandan 3-5 kat daha yüksek oranda trombosit ihtiva eden PRP’nin
hücre göçü, hücre proliferasyonu, anjiogenez ve matriks sentezini
uyararak iyileştirmeyi başlattığı gösterilmiştir​2​. Hastadan
alınan belirli miktardaki tam kana sitrat eklenerek iyonize
kalsiyum bağlanır ve santrifüj öncesi pıhtılaşma önlenir. Böylece
kan 3 tabakaya ayrılır. En alt tabaka eritrosit, orta tabaka
trombosit ve lökosit ve en üst tabakada ise plazma bulunur. PRP
hazırlama süreçleri iki ana sorunu beraberinde getirmektedir. İlk
olarak kişiye özgü olarak periferik kandaki trombosit sayısı ve
içerdikleri faktörlerin değişiklik göstermesidir. İkinci olarak ise
alınan kan miktarı, kullanın antikoagülan madde, santrifüj
sırasında uygulanan G kuvveti, dönme süresi ve çevirme sayısına
bağlı olarak PRP’nin içeriğinin değişebilmesidir. Yukarıda bahsi
geçen handikaplar bazı güncellemeleri de beraberinde getirmiştir.
Örneğin, PRP’ye içindeki trombositleri aktive etmek amacıyla
çeşitli aktivatörler eklenmektedir (kalsiyum klorid, trombin gibi).
Aktivatör kullanımıyla beraber faktörlerin salınımı 1 saat gibi
kısa bir sürede sağlanabilmektedir. Sektörde yer alan birçok
markaya ait birden fazla kit olup, bu kitler ile ilgili
çalışmalarda her birinin farklı konsantrasyonlarda farklı
faktörleri içerdiği görülmüştür. Durum böyle olmuşken yapılan
çalışmalarda tam olarak kabul görmüş PRP hazırlama protokolü net
olarak ortaya konulamamıştır​9​. Standart protokolün olmaması,