Siyanozla Gelen Çocuk Hastaya Yaklaşım

Bu yazımda acile başvurduğunda hepimiz için endişeli bir sürecin
başladığı bir tablodan bahsedeceğim: çocuk hasta ve siyanoz. Kimi
zaman temizlemekle geçen bir gıda boyası kadar basitçe çözülse de,
bir çok durumda yönetilmesi zorlu bir süreç olarak karşımıza
çıkmaktadır. Bu hastalarda dakikalar içinde yapılacak müdahaleler
hayat kurtarıcı olacaktır. Hiç bir çocuğun hasta olmadığı bir dünya
dileyerek tanımlarla başlayalım. İyi okumalar. Tanımlar Siyanoz,
kılcal yatakta deoksijenize hemoglobinin artmasıyla dokunun
mavi-mora doğru renk değiştirmesidir. Aydınlatma koşulları,
gölgelenme, ciltteki pigmentasyonlara bağlı ilk bakışta gözlenmesi
kimi zaman zor olsa da tırnak yatakları, dudaklar, müköz membranlar
ve derinin ince olduğu bölgelerde tanınması daha kolaydır.
Çocuklarda yaşamı tehdit eden siyanoz çoğunlukla solunumsal
hastalıklardan kaynaklanmaktadır. Santral ve periferik olmak üzere
iki çeşit siyanoz görülür. Santral siyanozda kandaki deoksijenize
hemoglobin konsantrasyonu 5 g/dL’nin üzerindedir.​1​ Periferik
siyanozlu hastalarda ise kan oksijen saturasyonu normaldir fakat,
cilt ve ciltaltı damar yatağındaki vazokonstruksiyon morarmaya
neden olmuştur. Tek bir ekstremitede gözlenen periferik siyanoz ise
arteriyel veya venöz dolaşımın lokalize kesintiye uğradığını
düşündürür. ​2,3​ Yaşamı Tehdit Eden Durumlar Öncesinde sağlıklı
olan bir çocukta yeni gelişen santral siyanoz sıklıkla solunumsal
nedenlerden kaynaklanır. Küçük bebeklerde kardiyak ve pulmoner
vasküler sebepler de etyolojide önemli yer turar. Solunumsal
Nedenler Oksijenin alveollere ulaşmasını engelleyen veya alveoler
oksijen geçirgenliğini bozan aşağıda ayrıntılandırılmış herhangi
bir sebep siyanoza neden olabilir. Azalmış FiO2 İnspire edilen
havadaki oksijen konsantrasyonunun düşük olması siyanoza sebep
olabilir. Çocuklarda bu durum sıklıkla yangınlarda gözlenir.
Yangınlarda çocuklarda karbon monoksit ve siyanid intoksikasyonu ve
termal yanıklar ve partikül solumaya bağlı hava yolu
obstrüksiyonlarına da dikkat etmek gerekir. Nadiren çocuklar boğucu
gazlara maruz kalabilirler. Örneğin propan, bütan gibi yanıcı
gazlara mutfak tüpü ve ocaklardan sızmalarda maruz kalınabilir. Bu
durumlarda da azalmış FiO2 ye bağlı hipoksemi ve siyanoz gözlenir.
Boğucu gaz ortamdan uzaklaştırılmalı ve derhal çocuğa %100 oksijen
vermelidir. Üst hava yolu obstrüksiyonu Bu başlıkta etyolojide
yabancı cisim obstrüksiyonu yanı sıra, krup, bakteriyel trakeit,
epiglottit, termal yaralanma, trakeobronşiyal ağaç yaralanması ve
konjenital anomaliler yer alır. Obstrüksiyona bağlı alveolar
ventilasyon azalır ve hipoksemiye bağlı santral siyanoz gözlenir.
Bu hastalarda tedavi ilgili uzman tarafından derhal
başlatılmalıdır, tıkanıklığın giderilememesi durumunda çocuğun
durumu hızla kötüleşir. Altı aydan küçük zorunlu burun solunumu
yapan bebeklerde burun salgıları da tıkanıklığa neden olabilir ve
siyanoz gözlenebilir. Salgıların aspire edilmesi durumu hızlıca
geri çevirir. Göğüs duvarı bozuklukları veya yetersiz akciğer
ekspansiyonu Bu durumla genellikle yüksek enerjili toraks
travmaları sonrasında karşılaşılır. Yelken göğüs, hemopnömotoraks,
tansiyon pnömotoraks ile birlikteliği sıktır. Klinikte göğüs
duvarında deformiteler, ekimozlar, palpasyonda ciltaltında ve
kotlarda krepitasyonlar ve hassasiyet yer alabilir. Bu yaralanmalar
hızlıca tanınmalı ve iğne veya tüp torakostomi uygulanmalıdır.
Ayrıca siyanoz solunum sıkıntısı yaşayan bebeklerde ve çocuklarda
 göğüs duvarı kas yorgunluğuna bağlı da gözlenebilir. Bu
durumda noninvaziv ve gerektiğinde invaziv mekanik ventilasyon ile
solunum desteklenmelidir. İntrinsik akciğer hastalıkları Şiddetli
pnömoni, astım, boğmaca, bronşiolit, ampiyem, nonkardiyak pulmoner
ödem, kistik fibrozis siyanoza neden olan en sık intrinsik akciğer
hastalıklarıdır. Bu etyolojiler hem küçük hava yollarının
obstrüksiyonuna hem dealveollerde oksijen değişiminin bozulmasına
neden olarak siyanoz yapabilirler.