Hastane Öncesi Travma Triyaj Skorları

Hastane öncesi travma skorlamaları, uygun triyaj, uygun hastane
öncesi yönetim ve acil servis hazırlığı için hastane öncesi
verileri daha etkin kullanma ihtiyacından ötürü geliştirilmiştir.
Travma için puanlama sistemi kavramı nispeten yenidir. Triyaj
sistemleri ilk olarak 1960'ların sonlarında ve 1970'lerin başında
geliştirildi. O zamandan beri travma sistemlerinin artan
organizasyonu, doğru hastayı doğru zamanda doğru hastaneye
götürmenin önemini vurgulamış ve triyaj sistemlerine olan ilginin
devam etmesine neden olmuştur. Artan organizasyon aynı zamanda
beklenen sonuçları ölçmek, travma tedavisinin sonuçlarını
değerlendirmek ve büyük hasta gruplarını karşılaştırmak için
karmaşık puanlama sistemlerine olan ilgiyi de artırmıştır. Farklı
sistemler için her yerde kullanılan kısaltmalar ve bunların
dayandığı kimi zaman karmaşık istatistikler, travma puanlama
sistemlerini göz korkutucu derecede karmaşık hale getirebilir. Bu
nedenle ortak dil kullanılması ve bu skorların basit ve
kullanılabilir olması önemlidir. Bu yazımda hastane öncesi travma
hastalarında kullanılabilecek skorlardan bahsedeceğim. Keyifli
okumalar! Prehospital Index (Hastane Öncesi İndeks)  Hastane
Öncesi İndeks (HÖİ), Koehler ve arkadaşlarının oluşturduğu travma
mağdurlarının saha triyajına yönelik bir skorlama sistemidir. ​1​
Kaza mahallinde majör ve minör travma arasında kesin bir ayrım
yapılabilen, basit ve güvenilir bir puanlama sistemi oluşturmak
amacıyla oluşturulmuştur. Dört bileşenden oluşan triyaj odaklı bir
travma şiddeti puanlama sistemidir. Sistolik kan basıncı, nabız,
solunum durumu ve bilinç düzeyi değerlendirilir. Her biri 0-5
arasında puanlanır. Minör travmalı hastaları, yaralanmadan sonraki
72 saat içinde mortalite olasılığı olan veya 24 saat içinde cerrahi
müdahale gerektiren majör travma hastalarından ayırt etmek için
geliştirilmiş, objektif bir hastane öncesi puanlama sistemidir. 0-3
arasında bir HÖİ minör travmayı ve 4-20 arasında bir HÖİ majör
travmayı gösterir. Skor aralığı 0 - 20’dir. Penetran
torakoabdominal travmada toplam puana 4 puan eklenir. HÖİ 4 ve
üzerinde ise daha yüksek mortalite ve cerrahi girişim gereksinimi
ile ilişkisi vardır.  HÖİ majör ve minör travmanın olay
yerinde ayrılarak uygun triajın yapılmasını sağlayan, objektif,
doğru ve istatistiksel olarak anlamlı bir yöntemdir. Resim 1-
Prehospital Index (Hastane Öncesi İndeks)  CRAMS (Circulation,
Respiration, Abdomen, Motor and Speech)  1982’de Gormican
tarafından önerilmiştir. ​2​ Beş parametrenin (Circulation,
Respiration, Abdomen, Motor and Speech) baş harflerinden
oluşur, sahada kolay uygulanabilir, kritik yaralıyı tanımayı
sağlar. Her bir değişken normal, hafif anormal ve anormal şeklinde
değerlendirilip skorlandırılır. Hangi hastaların travma merkezine
gitmesi gerektiğini belirlemek amacıyla basit,10 puanlık bir skala
geliştirilmiştir. 9 ve 10 puan minör, 8 ve altında puana sahip
olanlar majör travma olarak kabul edilir. CRAMS’ın zayıf
yönü karın muayenesinin sıklıkla hatalı değerlendirilmesidir.
CRAMS ölçeği, majör travma için etkili bir transport sağlarken,
minör travmanın gereksiz yere bir travma merkezine
yönlendirilmesini önler. Resim 2 - CRAMS Skoru Trauma Score (Travma
Skoru) 1981'de tanımlanmıştır. Triyaj İndeksi, Glasgow Koma Skalası
(GKS), sistolik kan basıncı (SKB) ve solunum hızı (SS)
değerlendirilir. Geceleri kapiller geri dolum ve respiratuar
ekspansiyonun değerlendirilmesi zor olmaktadır. Güvenli bir
skorlama olarak kabul görmüştür. Fakat Triyaj İndeksi ölçümü zor
olduğundan revize edilmiştir. Revised Trauma Score (Revize Travma
Skoru) Revize travma skoru (RTS) fizyolojik temelli bir triyaj
skorudur. RTS, bir triyaj skorunun daha önceki iki versiyonundan
(Triyaj İndeksi ve Travma Skoru) türetilmiştir (Champion ve ark.,
1980, 1981, 1989). ​3​ Sistolik kan basıncı, solunum hızı, Glasgow
Koma Skalası(GKS)'nın değerlendirilmesi ile skorlanır. Bu ölçek
triajda daha kolay uygulanabilir,