Besim Ömer ve İlk Sıhhiye Uçakları

“Gökyüzünden gelen bu kurtarma, Jeannette kazazedeleri için tam
zamanındaydı. (…) Kesinlikle bu uçan makine, denizde kaybolanlara
yardım edebilirdi! Hangi balon, ne kadar mükemmel olursa olsun,
böyle bir hizmeti yerine getirebilir? Ve kendi aralarında,
duyularının kanıtlarını inkar etme eğiliminde olsalar da, buna
hayran kalmamaları ellerinde değildi.”Robur-le-Conquérant, Jules
Verne, 1886 Jules Verne’in çok sayıda fütüristik hikayesinden biri
olan Robur-le-Conquérant, sıkıştırılmış kağıttan imal edilen
Albatross isimli bir hava taşıtının hikayesini anlatırken;
yukarıdaki cümlelerle, bir hava taşıtının kazazedeleri
kurtarışından da bahseder. Havacılığın geleceğini balonların değil,
havadan ağır uçan makinelerin şekillendireceğine yönelik fikirleri
gibi, “uçak”ların medikal kurtarma görevlerinde paha biçilmez
yararlar sağlayacağı fikri de isabetlidir. Elbette bu fikir öylece
Jules Verne’in “içine doğmaz”. İngiliz mühendis George Cayley,
1799’dan itibaren modern uçaklara benzer tasarımlar üzerine
fazlasıyla kafa yormuştur. Hatta başarıyla planörler yapar ve
uçurur. Onu birçok bilim insanı izler. “Uçan Adam” lakaplı Otto
Lilienthal; 1867’den başlayarak, havadan ağır cisimlerle uçma
üzerine ciddi kafa yorar. 1891’de yaptığı uçuş denemeleri ile yeni
bir çağın kapısını aralar. Hasılı 1903’te Wright kardeşler ilk
uçağı uçurmayı başarana kadar, adım adım ilerleyen bir süreç
vardır. Elbette Jules Verne gibi bilimle çok haşır neşir olan bir
yazar, bu projeksiyona da kuş uçuşu bakar. İngilizce’de buna
“Educated Guess” (bilgiye dayalı tahmin) diyorlar. Hava Tıbbi
Hizmetleri Yaralı veya hastalara tıbbi bakımın hızla
ulaştırılabilmesi, uygun şekilde ve hızlıca hasta naklinin
gerçekleştirilebilmesi için uçak veya helikopterlerden yararlanan
sisteme; Hava Tıbbi Hizmetleri deniliyor. İlk olarak Birinci Dünya
Savaşı’nda, savaş alanından yaralıların taşınması için uçaklardan
yararlanılarak, bir anlamda Hava Tıbbi Hizmetleri de kullanıma
alınmış olur. Kore Savaşı ve Vietnam Savaşı’nda ise “hava
ambulanslarının” etkinliği genel kabul görür. Bu yazımızda, Doktor
Besim Ömer’in 1925 yılında kaleme aldığı “Sıhhiye-i Askeriye ve
Umûmiyede Tayyârelerden Edilecek İstifade” kitabını kaynak alarak,
ülkemizde bu konuda yapılmış ilk çalışmadan biraz bahsetmek
istiyoruz. Besim Ömer Besim Ömer "Titanik'ten kurtulan Türk" diye
bir yerlerde mutlaka kulağınıza çalınmıştır. İşte o kişi Dr. Besim
Ömer'dir. Titanik hikayesi bile başlı başına enteresan olsa da,
Besim Ömer'in bütün hayat hikayesine bakıldığında bunun çok küçük
bir yer tutabileceğini söyleyebiliriz. 1 Temmuz 1862’de Narda’da
dünyaya gelen Besim Ömer, yüksek öğrenimini Mekteb-i Tıbbiye-i
Şahane'de 1885'te birincilikle bitirir. Kadın Doğum alanındaki
uzmanlık eğitimini Paris’te tamamlar. Dönüşünden sonra yaptığı
çalışmalarla; çok sayıda hekim, hemşire, ebe, hasta bakıcı
yetiştirir ve çeşitli mesleki kitaplar yazar. Bir yandan eğiticilik
görevini yürütürken; bir yandan da Kızılay, Verem Savaş Derneği
gibi çok sayıda kuruluşta aktif görev alır. Görevi gereği çok defa
yurt dışına çıkar ve mesleki deneyimleri yanında, bu tecrübelerini
de ülkesine aktarmak için çabalar. Ufuk Açan Yolculuk Besim Ömer,
kaplıca tedavisi için 1924’te tekrar Fransa’ya gitmeye karar verir.
Yolu üzerindeki Cenevre’de bir hafta geçirir ve burada 1907’de
delege olarak katıldığı konferanstan beri tanıştığı önemli isimleri
görmek için Uluslararası Kızılhaç Komitesi’ne de uğrar. Hasta ve
yaralı nakli o dönemde Kızılay ve Kızılhaç’ın temel görevlerinden
biri olarak kabul edildiğinden, konu Birinci Dünya Savaşı sırasında
hasta nakil hizmetlerinde yaşanan zorluklara gelir. Komitenin ileri
gelenlerinden Raymond Schlemmer, “Biz Fransa’da uzun zamandan beri
hasta nakli için uçaklardan yararlanıyoruz. İsterseniz tedavi
dönüşü Paris’te görebilirsiniz” der. Burada bir parantez açmakta
yarar var. Gerçekten de Fransızlar askeri tıbbi havacılık konusunda
öncü ülke olmayı başarmışlardır.