COVİD-19 ve EKG

Covid-19 enfeksiyonu tüm dünyayı etkilemeye devam etmektedir.
Günlük hayatımızı etkileyip hepimizin artık alıştığı değişiklere
sebep olduğu gibi EKG üzerinde de değişiklikler yaptığı
düşünülmektedir. Covid-19 tedavisi amaçlı bir dönem kullanılan
ilaçlar da EKG değişikliklerine sebep olmuş ve bu durum çeşitli
çalışmalar ile gösterilmiştir. Covid-19’un EKG üzerindeki etkileri
konusunda bugüne kadar yapılan çalışmalar ışığında acil serviste
Covid-19 enfeksiyonu tanısı konulan hastaların  EKG
değerlendirimesi yaparken dikkat etmemiz gereken noktaları kısaca
özetlemeye çalışacağım. Keyifli okumalar dilerim. Covid-19
pnömonisinde kullanılan Hidroksiklorokin ve Azitromisin’in QT
uzaması yaptığı daha önceki çalışmalarda gösterilmiştir.​1​ Ama
ilaç kullanımı olmadan da Covid-19 enfeksiyonu’nun EKG 
değişikliği yaptığını gösteren çalışmalar mevcuttur. Covid-19
pnömonisinin Troponın artışı olmadan ST-T dalga değişikliği yaptığı
bildirilmiştir.​2​ Ayrıca Covid-19 enfeksiyonu düşünülüp ayaktan
tedavisi uygun olan ve komorbiditesi olmayan hastalarda en sık
görülen EKG anormalliklerinin ST-T segmenti ve T dalga
anormallikleri olduğu gösterilmiştir.​3​ Bir çalışmada EKG’de
aritmi belirteçleri olarak bilinen, ortalama QTc, Tpe/QTc ve medyan
QTd değerlerinin Covid-19 hastalarında anlamlı olarak daha yüksek
olduğu bulunmuştur. Bu durum Covid-19 enfeksiyonu tanılı hastalarda
aritmilere yatkınlık olabileceğini düşündürmektedir ve hastaların
aritmi açısından takibini önemli hale getirmektedir.​4​ Osborne
dalgasının (J dalgası) hipotermi, hiperkalsemi ve diğer bazı
durumlarda ortaya çıktığı ve Ventriküler Fibrilasyon’un habercisi
olabileceği düşünülmektedir. Toplumda görülme sıklığı %3-4 oranında
iken Covid-19 enfeksiyonu olan hastalarda daha yüksek oranda olduğu
ve mortalite ile yüksek ilişkisi olabileceğini gösteren bir çalışma
mevcuttur.​5​ Tüm bu çalışmalar ve bu konuda yapılan daha birçok
araştırma sonucunda araştırmacılar tarafoından Covid-19
enfeksiyonunun EKG bulguları ile ilgili derlemeler hazırlanmıştır.
Bu derlemelerden belki de en çok dikkat çekeni PubMed, Scopus ve
Web of Science’ta “EKG”, “elektrokardiyografi”, “COVID-19″,
“SARS-CoV-2″ ve “koronavirüs” kelimeleri kullanılarak yapılan
aramalar sonucunda bulunan makaleler ile yazılan derlemedir.​6​ Bu
çalışmada Covid-19 hastalarında kardiyovasküler etkilenmenin ve EKG
değişikliklerinin sık olduğu ve kritik hastaların çoğunluğunda
görüldüğü bildirilmiştir. Çalışmada Covid-19 hastalarının EKG
bulguları tipik olan ve beklenmeyen olarak 2 gruba ayrılmıştır.
Covid-19 Tipik EKG özellikleri: 1-Sinüs Taşikardisi: Yapılan
çalışmalara göre Covid-19 hastalarında en yaygın EKG belirtisidir.
Ateş, hipovolemi, hipoksi, ağrı, anksiyete ve hipoperfüzyon gibi
hiperadrenerjik durumlar sonucu oluştuğu düşünülmektedir.
 Bununla birlikte, Covid-19 hastaları tarafından salınan
inflamatuar sitokinlerin, miyokardiyal iyon kanallarının işlevini
etkileyebileceği ve sinüs taşikardisinin görülmesinde rol
oynayabileceği düşünülmektedir. Örnek EKG 1: Covid-19 pnömonisi
tanılı hastada sinüs taşikardisi 2-Atriyal aritmiler: Covid-19
hastalarında en sık bildirilen EKG bulgularından bir tanesi Atriyal
aritmilerdir. Spesifik olarak, atriyal fibrilasyon Covid-19
hastalarında sıklıkla gözlenmektedir. Örnek EKG 2: Covid-19
pnömonisi tanılı hastada atiryal fibrilasyon 3-Ventriküler
aritmiler: Bu aritmilerin sıklıkla miyokarditi, metabolik
anormallikleri olan veya QT aralığını uzattığı bilinen ilaçlarla
tedavi edilen Covid-19 hastalarında ortaya çıktığı belirtilmiştir.
kardiyopulmoner arrest gelişen hastalarda kaydedilen son kardiyak
ritmin tüm vakaların %5.3'ünde ventriküler taşikardi veya
fibrilasyon olduğu bulunmuştur. Ayrıca, yaşamı tehdit eden
ventriküler aritmilerin, yüksek serum kardiyak troponin düzeyleri
olan hastalarda daha yaygın olduğu bildirilmiştir.   
Örnek EKG 3: Covid-19 pnömonisi tanılı hastada QT uzaması
4-Miyokardiyal iskemi ve yaralanma: