Afet Yönetimi: Sprint mi Maraton mu?

5 şubatı 6’sına bağlayan gece Türkiye hazır olduğunu zannettiği bir
kıyamet sabahına uyandı. Her ne kadar deprem bölgesi olsak, konu
ile ilgili acı tecrübelerimiz olsa da; son deprem bize bir defa
daha afet yönetimi ile ilgili sınıfta kaldığımızı gösterdi. İlk 72
saat eğitimlerini bangır bangır veren kurumlar maalesef olay yerine
ertesi gün ulaşabildi. Kar yağışı ve kazalar da eklenince kara yolu
ile ulaşım neredeyse imkansız oldu. Hava alanlarında pistlerin
hasar görmesi de cabası… Afet yönetimini gerçekten biliyor muyuz?
Koordinasyon, güvenlik çemberi, lojistik, depolama.. Afet planları
sadece kâğıt üzerinde mi? Arama kurtarma, sağlık ve lojistik halen
bir araya getirilemedi. Sağlık ekipleri olay yerine gittiğinde
enkaza girecek gerekli ekipmanı ve eğitimi yok, bu depremde
gördüğümüz gibi bir çok enkaz başında arama kurtarma ekibi varken
sağlıkçı yok birçoğunda ise tam tersi durum. Hızlı bir şekilde tüm
Türkiye’de yardım amaçlı malzemeler toplandı, ancak lojistik
planlama zayıf olduğu ve kriz merkezi kurulumu geç gerçekleştiği
için ihtiyaç olan malzemeler ya yollarda ya da ihtiyaç olan yere
ulaşmamış durumda kaldı. Tırlar meydanlara malzemeleri boşaltı
döndü, güvenlik endişesi ile çoğu olay yerine varmadan yükünü
bıraktı. Haberleşme bambaşka bir problem oldu. 112 komuta
merkezleri de hasar aldığı için kullanılamaz hale geldi. Çağrılar
başka illere yönlendirildi. Koordinasyon sağlanmadığı için mobil
komuta merkezi kurulmuş olsa dahi bir çok ekip ile iletişim
kurulamadı. Afet ve Yönetimi Halk dilinde “kıran” olarak da tabir
edilen afet, insanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplara
neden olan, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini durdurarak veya
kesintiye uğratarak, toplulukları olumsuz etkileyen doğal,
teknolojik veya insan kökenli olaylar olarak tanımlanmaktadır.
İnsanların yaşadıkları çevrede meydana gelen doğal olaylardan
haberdar olmaları, bunları nedenlerine kadar ayrıntısı ile
tanımaları ve bu olayların tekrarı durumunda bunlardan hiç
etkilenmeme veya en az oranda etkilenmelerine olanak tanıyan
çalışmaların tümüne ise “Afet Yönetimi” denilmektedir .​1​ Afet
Yönetimi Aşamalar​1​ Günümüz afet yönetimi kavramında; kayıp ve
zararların azaltılması, hazırlık, tahmin ve erken uyarı, afetleri
anlamak gibi afet öncesi korumaya yönelik çalışmalar “Risk
Yönetimi”; etki analizi, müdahale, iyileştirme, yeniden yapılanma
gibi afet sonrası çalışmalar ise “Kriz Yönetimi” olarak kabul
edilmektedir.​2​ ​3​ Etkin bir afet yönetimi; afet öncesi, afet
sırası ve afet sonrası ihtiyaç duyulan tüm çalışmaları
kapsamaktadır.​4,5​ Afet Yönetiminin Aşamaları En basit şekilde
sınıflandıracak olursak, afet yönetimi; afet öncesi, afet esnası ve
afet sonrası olarak 3 kısımda ele alınabilir. yukarıda gördüğümüz
şemadan da anlayacağımız gibi hangi sınıflama ya da aşamayı
kullanırsak kullanalım, afet söz konusu olduğu zaman tüm basamaklar
iç içe ve koordine bir şekilde olmalı, birbirini takip etmeli.
Ancak bu şekilde etkili bir afet yönetiminden bahsedebiliriz.
Önleme ve Zarar Azaltma Zarar azaltma afet yönetiminin en önemli ve
maalesef en göz ardı edilen bileşenidir. Genel olarak yumurta
kapıya dayanmadan ya da başımıza kötü bir olay gelmeden hazırlık
yapmak fıtratımıza aykırıdır. Afet tehlikesinin önlenmesi ya da
büyük kayıplara sebep olmaması için alınması gereken tüm
faaliyetleri içerir. Bu evre pratikte iyileştirme evresi ile
birlikte başlar ve olası bir afete kadar sürer.​6​ Zarar azaltma
evresi ülke çapında geniş eylemlerden küçük yerleşim yerlerindeki
bireysel faaliyetlere kadar geniş bir yelpazede kendini
göstermelidir. Bu evreyi; Teoride ve Pratikte Afet Sonrası
İyileştirme Çalışmaları kitabı şu şekilde özetlemiştir : Afet
anında uygulanacak yasal mevzuat ile alan kullanımı, yapı ve deprem
yönetmeliklerinin gözden geçirilmesi ve gerekiyorsa yeniden
düzenlenmesi, Afet tehlikesi ve riskinin makro ve mikro ölçekte
yeniden belirlenmesi, geliştirilmesi ve tehlike haritalarının
hazırlanmas...