Yanlış toprakta açan çiçek: Endometriozis

Eski Yunancada endo "iç", metra "rahim" ve osis "anormal durum veya
eylem , hastalık" kelimelerinden türetilen bir kelimedir
endometriozis.​1​ Endometriozis isim babası John A. Sampson'dır.​2​
Sampson bu tanımı yumurtalık endometriomaları hakkındaki
makalesinden yedi yıl sonra bulmuştur.​3​ Giriş Tanım olarak
Endometriozis ya da halk arasında geçen adı ile çikolata kisti;
rahim dışında (çoğunlukla pelvik boşlukta) fonksiyonel endometriyal
benzeri dokunun varlığı anlamına gelmektedir. Lezyonlar tipik
olarak pelviste lokalizedir ancak bazen karın boşluğunda,
bağırsaklar ve diyafram dahil olmak üzere birden fazla bölgede
oluşabilir. Endometriozis sık görülen ve iyi huylu bir süreçtir;
ama, ektopik doku ve akabinde oluşan inflamasyon; dismenore,
disparoni, kronik ağrı ve kısırlığa kadar bir çok duruma sebep
olabilir. Semptomlar tutulum yerine göre değişkenlik
gösterebilirler. Endometriozis, kadınları her dönemde etkileyebilen
(menarş öncesi, üreme ve menopoz sonrası hormonal evrelerinde)
östrojene bağımlı, iyi huylu, inflamatuar bir hastalıktır.​4–7​
Tarihsel süreç İlk zamanlarda peritoneal, ekstraperitoneal (örn.
skar) ve derin infiltre endometriozis, ovaryan endometrioma ve
adenomyozis "'adenomyom"' adı altında bir araya toplanmış ve hepsi
bir arada değerlendirilmiştir; ​8​ adenomiyoz ve endometriozis
ancak 1920'lerde ayrı hastalıklar olarak değerlendirilmiştir.​7,9​
Endometriozis tanımlanmasında üç mihenk taşı vardır; bunlar,
endometriozis ve/veya adenomyoz varlığına atfedilebilecek
semptomların tanımı; lezyonların mikroskobik değerlendirmesi ve
tipik (hemorajik) ve ince lezyonların keşfi ile
laparotomi/laparoskopik değerlendirmedir.​10​ Endometriozis tanımı
almadan önceCULLEN, T. S. (1920). THE DISTRIBUTION OF ADENOMYOMAS
CONTAINING UTERINE MUCOSA.​7​ Klinik Özellikler Endometriozis
Semptomları Endometriozis en sık doğurgan çağda izlense de, menarş
öncesi ve menapoz sonrası dönemlerde de bildirilmiştir.​4,5,7​ En
sık izlenen semptomlar kronik karın, özellikle alt karın ağrısı,
dismenore, disparoni ve ağır olgularda kısırlık olarak
bildirilmiştir. ​11,12​ Nadir olarak sırt/bel ağrısı, kronik
yorgunluk, anormal vajinal kanama, bağırsak ve mesane semptomları
izlenebilir.​11,13,14​ Torasik endometriozis tutulumu olan
kişilerde hemoptizi ya da göğüs ağrısı gibi semptomlar da karşımıza
çıkabilir.​15​ Bunun dışında bazı bireylerde endometriozis
asemtomatik olabilir, ve rastlantısal tanı alabilir.​16​ Özetle
semptom; eğer varsa, tamamen endometriozisin tutulduğu bölgeye
spesifiktir. Fizik Muayene Fizik muayene bulguları da
endometriozisin bulunduğu yer veya büyüklüğüne göre değişiklik
gösterir. İlk olarak vajinal muayenenin ağrılı olması, ele gelen
kitle ya da serviksin lateral yerleşimi bizi şüphelendirecek
bulgular arasındadır.​17​ ​18​ Buna ilaveten, yüzeyel yerleşimliler
muayene sırasında da izlenebilir. Blausen.com staff (2014).
"Medical gallery of Blausen Medical 2014"​19​.  Endometriozis
Laboratuvar Bulguları Her ne kadar endometriozis için kesin tanı
olarak kullanılan bir laboratuvar testi olmasa da; serum kanser
antijeni (CA) 125 sık kullanılan testlerdendir. Ancak CA 125'in
endometriozis olan bireylerde yükselmesi (>35 ünite/mL) dışında
, özellikle over kanseri gibi jinekolojik ve bazı jinekolojik
olmayan (meme,pankreas,karaciğer gibi) malignitelerde
yükselebileceği; hatta gebelik, menstrüasyon, fonksiyonel
yumurtalık kistleri, over hiperstimulasyonu gibi bir çok benign
durumda da yükselebileceği unutulmamalıdır.​20–22​ Görüntüleme
Yöntemleri Ultrason, özellikle transvajinal US, düşük maliyetli
olması ve daha ulaşılabilir olması nedeniyle en sık kullanılan tanı
aracı olsa da; özgüllük ve duyarlılığı MR'a göre daha uygulayan
kişiye bağlıdır. Ayrca, torakal yerleşimli endometriozis,
bilgisayarlı tomografide de izlenebilir.​23,24​ Özellikle adet
kanaması sırasında çekilen MR'ın duyarlılığı yüksektir.​24​
Pulmoner endometriozis, 34 yaşında kadın: HRCT aksiyal görüntüleri,