Joker ilaç: Ketamin

Ketamin... Resüsitasyon odasında sıklıkla kullandığımız ya da
ortopedik girişimlerde (alt ekstremite traksiyonu, omuz çıkığı vb)
dissosiyatif anestezi özelliğini kullandığımız meşhur ilaç şimdi de
diğer özellikleri ile karşınızda. Adeta bir joker olan ketamin
anlattığım bu yazıda bana eşlik etmenizden mutluluk duyarım.
Herkese keyifli günler dinlerim. Öncelikle ketaminden kısaca
bahsedecek olursak dissosiyatif ve anestezik özellikleri olan bir
N-metil-D-aspartat (NMDA) ve glutamat reseptör antagonistidir
​1​ . 1960'larda hayvanlar için bir anestezi ilacı olarak
Belçika'da geliştirilmiştir. FDA, 1970 yılında insanlar için genel
anestezide kullanılmak üzere onaylamıştır. Böylelikle Vietnam
Savaşı'nda savaş alanlarında yaralı askerlerin tedavisinde
kullanılmaya başlanmıştır. Piyasa adıyla Ketalar olarak
bilinir. Kokusuz, berrak bir sıvıdır. İntravenöz, intramuskular,
intranazal ve oral formları mevcuttur. Gebelik kategorisi C’dir ve
laktasyonda da kesin bir karara varılmasa da önerilmemektedir ​2​.
Havayolu reflekslerinin korunmasına ve hemodinamik stabiliteye izin
veren ve iskelet kası gevşemesine neden olmayan ketamin,
dissosiyatif özelliklerinden dolayı acil serviste prosedürel
sedasyon ve entübasyon sırasında indüksiyon için sıklıkla
kullanılmaktadır ​3​. Bronkodilatör özellikleri nedeniyle
bronkospazmı olan hastalar için de tercih edilebilir. Depresyon
tedavisinde de alternatif medikal tedavi olarak yer almaya
başlamıştır. Süper dirençli status epileptikusta tedavide
kurtarıcı ilaç olarak da kullanılmaktadır ​4​. Kırık ve çıkıkların
redüksiyonu gibi kısa süreli sedasyon/anestezi gerektiren
işlemlerde ve özellikle çocuklar olmak üzere koopere olmayan
hastalarda prosedürel sedasyon ajanı olarak kullanılabilir. Üç
aylıktan başlayarak geniş bir yaş aralığında güvenle
kullanılabilir. Çocuklar ketamini yetişkinlerden daha hızlı
metabolize ettikleri için yetişkin popülasyona göre daha yüksek doz
gereklidir. Öte yandan yaşlı hastalar, bu ajanı yavaş metabolize
ettikleri için daha düşük doza ihtiyaç duyarlar ​​1​ . Bulantı,
kusma, baş dönmesi, terleme, halsizlik, taşikardi ve hipertansiyon
ve sekresyonlarda artış sık görülen yan etkilerindendir. FDA
ketamin kontraendikasyonlarını kan basıncı yüksek olanlar ve
ketamine karşı aşırı duyarlılık göstermiş hastalar olarak 2 durum
için belirtmiş. Ağrı için kullanımı - Düşük doz ketamin (Low Dose
Ketamin = LDK) Acile başvuruların en sık sebebi hastanın şiddetli
veya geçmeyen ağrı hissetmesidir. Sıklıkla kronik olsa da ("6 aydır
belim ağrıyor" tarzı sözler kulağınızda çınladı biliyorum) acil
başvurularının %78'ine varan bir oranı şikayet olarak ağrıyı içerir
​​5​ . Acil servislerde bilindiği üzere analjezide sıklıkla
NSAID’ler, opioid ajanlar kullanılmaktadır. NSAID’ler orta ve ciddi
ağrılarda ve bazı ağrı tiplerinde çok tercih edilmediği için
sıklıkla opioid ajanlar kullanılmaktadır. Son yıllarda artan opioid
kullanımı, bağımlılık ve tolerans için ciddi problem
oluşturmaktadır. Fentanil ve diğer sentetik opioidler aşırı doz
ölümlerinde en sık görülen ilaçlardır ​​6​​ . CDC'ye göre Ocak
2022'de sona eren 12 aylık dönemde ABD’de 107.375 kişi aşırı dozda
uyuşturucu ve uyuşturucu zehirlenmesinden ölmüştür ve bu ölümlerin
%67'si fentanil gibi sentetik opioidleri içermektedir ​​7​ .
Artan yüksek doz opioid kullanımı ve bağımlılıklara bir çözüm
olarak Ketamin devreye girer: Ketaminin opioidlerle eşit derecede
etkili ve güvenli olması nedeniyle henüz FDA tarafından onaylanmasa
da acil servislerde son zamanlarda endikasyon dışı kullanımı
artmıştır ​​8​ . Opioid analjezinin kontrendike olduğu
durumlarda, OSAS veya KOAH'lı hastalarda, kronik opioid tedavisi
gören hastalarda veya uyuşturucu bağımlılığı öyküsü olan hastalarda
yan etki profili de güvenilir olduğundan Ketamin analjezik tedavide
ilk tercih haline gelmeye başlamıştır. Özellikle opioid toleranslı
hastalarda akut ağrı tedavisinde analjezik rolüne ek olarak ketamin
kronik ağrıda hiperaljezi ve allodiniyi azaltabil...