Acil Serviste Asplenik Hastanın Değerlendirilmesi

Dalağın fonksiyonunun çeşitli durumlar sonucunda tamamen kaybına ya
da cerrahi olarak çıkarılmış olmasına aspleni, dalağın normalden az
fonksiyon göstermesine hipospleni adı verilmektedir. Dalak, lenfoid
sisteme ait önemli bir organ olduğu için aspleni durumu, hastalara
yaklaşım açısından önem arz eder. Splenektomi ameliyatları en sık
dalak yaralanmaları nedeniyle planlanır. Fonksiyonel aspleni ise en
sık orak hücreli anemide görülür, hastaların neredeyse tamamında
yaşamın ilerleyen evrelerinde aspleni gelişmektedir. Bu durumlar
dışında kronik karaciğer hastalıklarında, hemolitik anemilerde,
talasemi, maligniteler, HIV enfeksiyonu, sarkoidoz, amiloidoz,
Çölyak hastalığı, Whipple hastalığı, sistemik lupus eritematozus ve
romatoid artrit gibi bazı hastalıklarda farklı derecelerde
hipospleni veya aspleni söz konusu olabilir. Bu yazıda acil servise
başvuran asplenik hastalara yaklaşımda dikkat edilecek noktalara
değinmek istedim. ​1​ ​2​ ​3​ ​4​ İyi okumalar! Yapı ve Fonksiyon
Dalak lenfatik sistemin en büyük organıdır. Diğer lenfoid
organlardan farklı olarak korteks ve medullası yoktur. Beyaz pulpa,
kırmızı pulpa, vasküler sistem ve destek dokudan meydana gelir. Bir
dakikada toplam kalp debisinin %5'ini alır. Hem humoral hem de
hücresel immünitede rol oynar. Antijen sunan hücreler ile immün
yanıtı başlatır. Beyaz pulpadaki T ve B lenfositlerinin aktivasyonu
ve proliferasyonu ile lökositlerin olgunlaşma ve yapım yeridir.
Retiküloendotelyal sistemin bir parçası olarak, yaşlanan kan
hücrelerini ve mikroorganizmaları uzaklaştırır. Opsonize edilmemiş
bakterilerin ve Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis ve
Haemophilus influenzae gibi kapsüllü bakterilerin uzaklaştırıldığı
tek yerdir. Dalak ayrıca alternatif kompleman yolunda da rol oynar.
Dalağın inflamatuar kaskadda ve pıhtılaşmada da önemli rolü vardır.
Literatürde asplenik hayvanlarda sepsise gidişin ve sepsis
mortalitesinin daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Ayrıca dalağın
normal fonksiyonunun olmadığı hastalarda sitokin aktivitesinin,
trombin seviyelerinin, trombosit sayı ve aktivitesinin arttığı;
intravasküler hemolizin ve eritrosit membran anormalliklerinin
görüldüğü bilinmektedir. Bu faktörler makrovasküler ve
mikrovasküler tromboz riskini artırmaktadır. Aspleni
Komplikasyonları Enfeksiyon Aspleni önemli enfeksiyon riskine neden
olur, bu hastalarda sepsis ve enfeksiyona bağlı ölüm riski genel
popülasyona göre 2-3 kat daha fazladır. Asplenik bir hasta
enfeksiyon geliştirirse, sonraki 3 yıl boyunca başka bir enfeksiyon
için 6 kat daha yüksek risk altındadır.  Riski azaltmak için
yapılacaklar şunlardır: En önemli bileşen hasta eğitimidir.
Hastalar enfeksiyon riskleri ve türleri, aşıların önemi ve ne zaman
tıbbi yardıma başvurmaları gerektiği konusunda
bilgilendirilmelidir.   Aşılanma: Uygulanan aşılar arasında
pnömokok, meningokok ve HiB aşısı bulunmaktadır. Splenektomi
elektif planlanmışsa aşılamalar genellikle ameliyattan 10-12 hafta
önce başlatılır, böylece tüm süreç elektif splenektomiden 2 hafta
önce tamamlanır. Acil splenektomi yapılan hastalarda aşılar
splenektomiden 14 gün sonra planlanmalıdır. Önerilen diğer aşılar
arasında yıllık influenza aşısı da bulunmaktadır. Antibiyotik
profilaksisi: Splenektomi sonrası yaklaşık 1 yıl boyunca hastalara
antibiyotik profilaksisi verilmektedir. İmmünsüprese hastalara ve
ciddi enfeksiyon öyküsüne sahip olanlara yaşam boyu profilaksi
uygulanabilir. Profilakside genellikle penisilin V ve amoksisilin
tercih edilmektedir. Gerekli durumlarda sefalosporinler,
florokinolonlar veya makrolidler de kullanılabilir. Acil
antibiyotikler: Ateş veya sistemik enfeksiyonu düşündüren
semptomlar varlığında kullanılmak üzere hastanın yanında
amoksisilin-klavulanat veya sefdinir içeren bir antibiyotiğin
olması sağlanır. Bu gruplara alerjisi veya intoleransı olanlar için
levofloksasin veya moksifloksasin önerilir. Hastaların acil
antibiyotiğin bir dozunu hemen alıp acil servise başvurması
gerekmektedir.