FƏLSƏFƏ | Martin Haydeqqer, Hitler Almaniyası və Yəhudi Düşmənçiliyi (Nasizm, Antisemitizm)

Martin Haydeqqer (1889-1976) — Alman filosofu,
Ekzistensializm (Təklif 1. Varolmaçılıq; Təklif 2.
Mövcudiyyətçilik) düşüncə tərzinin əhəmiyyətli nümayəndələrindən
biri. Haydeqqer 20-ci əsrin ən böyük mütəfəkkirləri arasında
qəbul edilir. Adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər
siyahısına daxil edilib. Haydeqqer'in ən məşhur əsəri "Varlıq və
Zaman" 1927-ci ildə çap edilmişdir. Burada Haydeqqer qısaca
"Varlıq (olmaq) zamandır." fikrini irəli sürmüşdür. İnsan,
doğulduğu və öldüyü zaman aralığında "olan" bir varlıqdır. Varlıq
zamandır və zaman sonludur, bizim ölümümüz ilə sona çatır.
Haydeqqer insanın bu həyata, dünyaya, varlığa "atıldığını" (öz
istəyi xaricində) söyləyirdi. Bu əsər, sonraları
Ekzistensializm'in ən böyük fiqurlarından biri olacaq gənc Jan
Pol Sartr'a dərindən təsir etmişdir. Sartr, ən məşhur
əsərlərindən birini "Varlıq və Heçlik" adlandırmışdı. Məqalənin
əsas mövzusu isə Haydeqqer'in Üçüncü Reyx (Hitler Almaniyası) ilə
olan əlaqəsidir. Adolf Hitler 1933-cü ilin Yanvarın 30-unda
Almaniya Kansler'i seçildi. Həmin ilin Aprel ayının 21-də isə
Martin Haydeqqer Freiburg Üniversitetinin rektoru təyin edildi.
Sabiq rektor Möllendorff, Nasizmin tələb etdiyi antisemit
posterləri üniversitetdə nümayiş etməyi rədd etdiyi üçün
vəzifədən istefa etməyə məcbur edilmişdi. Vəzifəyə keçdikdən 10
gün sonra (1 May) Haydeqqer "Nasional Sosialist Alman Fəhlə
Partiyası"-na qoşuldu. Həmin ay Nasist rektorlar tərəfindən
Hitler'ə göndərilən ictimai teleqramı da imzalamışdı.
Haydeqqer'in xeyrinə olan bir faktı da qeyd etsək: Haydeqqer heç
bir zaman Nasist Partiya görüşlərinə qatılmamışdı (ilk üzvlük
görüşü xaricində). Bu faktdan yola çıxaraq Haydeqqer'in
dəstəkçiləri tərəfindən istifadə edilən arqümentlərdən biri
belədir: "Haydeqqer əslində Nasist deyildi, sadəcə Hitler
hakimiyyətində sağ qalmağa və özünə görə məntiqli siyasi həmlələr
etməyə çalışırdı." Bunun belə olması isə çox şübhə altındadır.
Çünki Haydeqqer'in ən yaxınlarına belə sırf Yəhudi olduğu üçün
xəyanət etdiyini görə bilirik. Həmçinin, belə olmadığını,
Haydeqqer'in Hitler hakimiyyətinin sonlanmasından sonra belə heç
bir peşmançılıq ifadə etməməsindən anlaya bilərik


Yazan / Tərcümə Edən: Amanov Shamsaddin


Əsas Referanslar (istinadlar): 


1. Human, All Too Human - Martin Heidegger (BBC series), link:
https://www.youtube.com/watch?v=gQ09a5LJFqo&t 


2. Martin Heidegger and Nazism, link:
https://en.wikipedia.org/wiki/Martin_Heidegger_and_Nazism