Direnme Hakkının Tarihi: İnsanın Leviathan'a Karşı Savaşı

Yönetenlerin haksızlıkları ve adaletsizlikleri karşısında
yönetilenlerin başkaldırma, ayaklanma, devrim gibi aktif, sivil
itaatsizlik gibi pasif yöntemlerle direnme hakkına sahip olup
olmadıkları Antik dönemden beri, yönetenler ve yönetilenler ile
bazen ilkinin bazen ikincilerin yanında olan düşünürler tarafından
ateşli biçimde tartışılıyor. Örneğin Eski Yunan’da ‘Polis’
(şehir-devleti) düzenini bozmak, tanrılara karşı gelmekle eş
anlamlı görülmüştür. Bu bağlamda Sokrates’in (MÖ 469-399) ölüme
mahkûm edilmesine neden olan başkaldırısı çok ayrıksı bir olay.
Sokrates’in öğrencisi Platon (Eflatun) Sokrates’in tavrından çok
etkilendiği halde halkın yöneticilere direnme hakkına karşı
çıkmıştır. Platon’un öğrencisi Aristo da demokrasiye ve direnme
hakkına karşıdır. Peki daha sonraki çağlarda durum farklı mıydı?