İnönü’nün Başbakanlık’tan Uzaklaştırılması

18 Eylül 1937’de, Başvekil İsmet İnönü, TBMM’de yaptığı
konuşmada “birkaç aydır Türk efkâr-ı umumiyesini işgal eden fakat
bugün artık maziye karışmış olan Tunceli hadisesi” hakkında
şunları söylemişti: "Şimdi size, Tunceli’ndeki vaziyetin bugünkü
halini arz etmek isterim. Cumhuriyet’in imar ve ıslah programına
muhalefet eden, nüfusları az olmakla beraber, altı aşirettir.
Bugün bu altı aşiretin ne kadar adamı varsa, bunlar reisleriyle
beraber faaliyet imkânından tamamen mahrum bırakılmıştır.
Cumhuriyet ordusu ve zabıtası, bu hadise esnasında yaptığı
takiplerde, hurafe olarak zihinlerde yerleşen ne kadar uçurum
halinde dere ve ne kadar çıkılmaz dağ varsa, hepsini Ankara
sokakları gibi baştan başa geçmişlerdir. Kanun götüren ordu,
jandarma neferleri- nin, ayak basmadığı yer, inmediği dere ve
çıkmadığı tepe yoktur. Cumhuriyet’in ıslahat ve imar programına
muhalefet eden bütün engeller ortadan kaldırılmış ve program bir
an fasıla vermeksizin ilerletilmektedir. (…) İsyana iştirak eden
aşiret reislerinin hepsi mahkemeye verilmişlerdir. Umumi, tabii
olan adliye mahkemesine verilmişlerdir. Cumhuriyet idaresinin
kuvvetli olduğu kadar, şefkatli ve adaletli olduğunu göstermek
itibariyle Tunceli hadisesi en son ve en mukni, bir misal
olmuştur.” Başbakan’ın açıkladığına göre devletin kaybı 51
yaralı 30 “şehit” idi. İsyana iştirak edenlerden ise 265 ölü, 20
yaralı vardı. Şimdi sıra Dersim’de dönüşümün başlatılmasına
gelmişti. Bu, İnönü’nün başbakan olarak son konuşması oldu.
İki gün sonra, Anadolu Ajansı şu haberi geçti: “Başvekil Malatya
Mebusu İsmet İnönü’ne talep ve ricası üzerine, Reisicumhur
Atatürk tarafından bir buçuk ay mezuniyet verilmiş ve Başvekâlet
vekâletine İktisat Vekili Celâl Bayar tayin edilmiştir.”